Osmanlı Devletinin son zamanlarında yazılmış bazı kaynaklarda bu isme yakın kullanımlar bulunmaktadır. Örneğin: h.1333/m.1914 yılında çizilmiş, Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nde yer alan ve Botan Cezire’sini gösteren bir haritada Şırnak ismi “Şernah” şeklinde yazılmıştır. 1917 yılında Erkan-ı Harbiye Mektebi Sevk-ül-ceyş (Strateji), İstatistiki ve Topoğrafya muallimi Muhammed Cemal tarafından kaleme alınmış Anadolu (İstatistiki, İktisadi, Askeri, Coğrafya) adlı eserde Şırnak ismi “Şırnah” veya “Şirnah” şeklinde kullanılmıştır.

Osmanlı arşiv belgelerinde ise Şırnak adı “Şernih”, “Şırnah”, “Şirnah” ve genellikle günümüzdeki kullanım ile aynı olan “Şırnak” şeklinde ifade edilmiştir. Yine Şırnak adının “gemi” anlamına geldiği de mahalli rivayetler arasındadır.

Böyle bir coğrafyada yer alan Şırnak ve çevresi de tarih boyunca çeşitli devletlerin ve uygarlıkların hüküm sürdüğü bir coğrafya olmuştur. Şırnak ve çevresi eski çağlarda Asur ve Babil gibi Mezopotamya’da kurulan devletlerle komşu olmuş, ardından Kimmer ve İskitler’in akınlarına maruz kalmıştır. Bir süreliğine Medler’in hâkimiyetine giren yöre, M.Ö. 300 yılına kadar Pers İmparatorluğu’nun idaresi altında kalmıştır. Bundan sonra bir süre Büyük İskender ve onun mirasçıları olan Selevkoslar’ın hâkimiyetine giren yöre, Orta Çağ başlarında Sasaniler’in egemenliği altına girmiştir. Yöre, Sasani ve Bizanslıların mücadele ettiği bir yer olması nedeniyle bu iki devlet arasında birkaç defa el değiştirmiştir.

İslamiyet öncesi dönemde Şırnak ve çevresinde hüküm süren başlıca devletler ve hanedanlılkar; Subartular, Sümerler, Gutiler, Hurriler, Babiller, Mitanniler, Asurlar, Urartular, Medler, Persler, Makedonyalılar, Parthlar ve Sasanilerdir.

Şırnak ve çevresi İslam orduları tarafından fethedildikten sonra Emeviler, Abbasiler, Hamdaniler, Mervaniler ve nihayetinde Sultan Melikşah tarafından 478/1085 yılında tamamen Büyük Selçuklu Devleti’nin hâkimiyeti altına girmiştir. Selçuklulardan sonra Şırnak ve çevresi Artuklular, Eyyubiler, Moğollar, Memlükler, Anadolu Selçukuları ve İlhanlıların idaresinde kaldı. 1462 yılında Akkoyunluların, XVI. yüzyılın başlarında ise Safeviler’in eline geçen yöre, Yavuz Sultan Selim’in Çaldıran Seferinden (1514) sonra Osmanlı Devleti’nin hâkimiyeti altına girmiştir.

Şırnak’ın Osmanlı idari teşkilatına kendi adıyla dâhil olması Tanzimat Fermanı’nın ilanını müteakip, yörede meydana gelen siyasi ve idari değişiklikler sonucunda meydana gelmiştir.

İLİMİZİN COĞRAFYASI

Şırnak ili 37°31 kuzey enlemleri ve 42°28 doğu boylamları arasında yer almaktadır. Yüzölçümü 7.172 Km2 , ortalama 1.400 metre rakımı ile deniz seviyesinden oldukça yüksek olan Şırnak ili topraklarının batı kesimi, yüzölçümünün ¾'ü Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Dicle Bölümünde yer alırken; geri kalan yüzölçümünün ¼'ü ise Doğu Anadolu Bölgesi içinde kalır.

İl batıda Mardin, kuzeyde Siirt, kuzeydoğuda Hakkari illeri ile güneyde Irak ve Suriye Devletleriyle çevrilidir.

a) Topoğrafik Yapısı

Şırnak ilinin batı ve güney kesimindeki bazı düzlükler dışında, büyük bölümü akarsular tarafından derince yarılmış platolar halindedir. Bu coğrafi yapı içerisinde 2 agro-ekolojik alt bölge bulunmaktadır. Birinci agro-ekolojik alt bölge, rakımı 300-400 metre arasındaki geniş ovaların yer aldığı Cizre, Silopi ve İdil İlçelerini; ikinci agro-ekolojik alt bölge ise rakımı 1000 metre ve üzerindeki engebeli, sarp yamaçlar ve yüksek dağların yer aldığı, tarım alanın az, buna karşılık orman ve meraların geniş çapta bulunduğu Merkez, Beytüşşebap, Güçlükonak ve Uludere İlçelerini kapsamaktadır.

Şırnak İlinin Başlıca Akarsuları

Dağlık kesimlerde Güneydoğu Toroslar sistemine bağlı yüksek kütleler vardır. İlin önemli dağları; Cudi, Gabar, Namaz ve Altın Dağlarıdır. Cizre, Silopi ve İdil İlçeleri geniş düzlükler halindedir. İlin en önemli akarsuyu Kızılsu, Hezil ve Habur Çaylarının beslediği Dicle Nehridir.

b) İklimi

Şırnak ilinin iklimini belirlerken ili, bulunduğu bölgelere göre değerlendirmek gerekir.

1-İlin Doğu Anadolu Bölgesinde kalan Şırnak Merkez, Beytüşşebap ve Uludere ilçelerinde kışlar serttir. Kuzeyden gelen soğuk havalar kışın bu yörenin sert ve karlı geçmesine neden olur. Karla örtülü gün sayısı güney bölgesine göre daha fazladır.

2-İlin Güneydoğu Anadolu Bölgesi içinde kalan Cizre, İdil, Güçlükonak ve Silopi İlçelerinde kışlar daha ılık fakat yazlar ise aşırı sıcaktır.

İlde Doğu Anadolu ikliminin birbirine karşıt iki hava kütlesi etkisini göstermektedir. Bunlardan birisi, bölgeyi özellikle kış aylarında etkisi altında bulunduran, buna karşılık yaz aylarında kuzeye çekilen soğuk kuru hava kütlesidir.

Şırnak'ta yıllık yağış ortalaması 633 mm3 civarındadır.

c) Bitki Örtüsü

Şırnak'ta bitki örtüsü iklim özelliğine bağlı olarak değişiklikler göstermektedir.

İklimin karasal olması doğal bitki örtüsü üzerinde etkili olmuştur. Mevsim içindeki yağışların az olması, doğal bitki örtüsünün bozkır olmasına neden olmuştur. Dağlık alanda yer alan ormanlar seyrek niteliktedir. Ormanaltı bitki örtüsünü kurakçıl bitkilerin oluşturduğu bu bölgedeki başlıca ağaç türü meşedir. Özellikle Beytüşşebap ve Uludere civarında bulunan dağların yüksek yerlerinde alpin çayırları bulunur.