Şırnak İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

Kırmızı Medrese

Kırmızı Medrese Dağ Kapı Mahallesi’nde, şehrin batısındaki sur kalıntılarının üzerine inşa edilmiştir. Kuzey-güney doğrultusunda düzgün dikdörtgen bir planlı ve 38.00x28.00 m ölçülerinde tutulmuştur. Medresenin güney cephesinin ortasında, beş kenarlı taşıntı yapan Şeyh Ahmed El-Cezeri’nin türbesi bulunmaktadır. Medrese avlulu, iki eyvanlı ve tek katlıdır. Avlu 15.16 x 18.95 m ölçülerinde, kuzeygüney yönünde dikdörtgen planlı ve dört yönden revak ve medrese hücreleri ile kuşatılmıştır. Doğu, batı ve kuzeyde medrese hücreleri sıralanmaktadır. Günümüze kuzey ve kuzeydoğudaki revak ve hücreler temel seviyesine kadar yıkıktır. Avluya doğu kanadın ortasındaki sokağa eyvan biçiminde açılan bir kapıyla girilmektedir. Güney kanadı mescit olarak değerlendirilmiş iki köşesine birer oda bırakılmıştır. Sonradan doğudaki mescide, batıdaki türbeye dönüştürülmüştür. Doğu kanat, ortada dışa açılan giriş eyvanı ve bunun iki yanında ikişer medrese odası yer almaktadır. Odalardan kuzey doğudakiler yıkıktır. Buraya sonradan hela yerleştirilmiştir. Medresenin batı kanadı simetrik düzende, ortada üzeri beşik tonozla örtülü bir eyvan ile bunun her iki yanında yer alan ikişer hücreden oluşmaktadır. Bu kanat, dıştan yarım daire şeklindeki üç kuleyle desteklenmiştir. Eyvanın güney batısındaki bir kapıyla bu payandalardan ortadakinin içine geçilmektedir Diğer kulelere de hücrelerin iki yanındaki küçük mekanlardan girilmektedir. Hücrelerin ve yan mekanların önünde sivri kemerli revak şeklinde açıklıklar yer almaktadır. Bu mekanlarda üst örtü olarak beşik tonoz kullanılmıştır. Ayrıca hücrelerin içlerine ocak ve dolap nişleri açılmıştır. Kuzey kanat tamamen yıkık olup, sadece kalan temel izlerinden mekanlar belirlenebilmektedir. Bunlar avluya eyvan şeklinde açılan ön kısımları olan dört hücredir. Köşelerde doğudaki dikine, batıdaki enine dikdörtgen iki mekan daha yer almaktadır. Güney kanadın ortası üç bölümlü ve enine mekanlı mescit olarak düzenlenmiştir.. Önünde üç bölümlü eyvan şeklinde revak sıralanmaktadır. Ortadaki büyük olan enine dikdörtgen, diğerleri de yaklaşık kareye yakındır. Birbirlerine sivri kemerli açıklıklarla bağlanmıştır. Bunlardan ortadakine açılan bir kapıdan mescide girilmektedir. Mescit 4.65 x 14.48 m ölçülerinde enine mekanlı ve üzeri üç kubbe ile örtülmüştür. Kıble duvarının ortasında taş mihrap yer almaktadır. Mihrabın sağında dolap nişi, solunda türbe üst katına geçiş kapısı vardır. Örtü sonradan yapılan onarımlar sonucu bingileri tahrip olmuş ortadaki daha büyük üç basık kubbe şeklindedir Ortadaki büyük kubbeli mekanın güney duvarının tam ortasında yer alan mihrap, tamamen taş malzemeden yapılmıştır. Dikdörtgen görünüşlü dıştan mukarnas çerçevelidir. İç içe iki sütuncenin sınırlandırdığı niş, yarım daire planlıdır. Üstten bu sütuncelerin taşıdığı içteki sade dıştaki yivli iki sivri kemerle kuşatılmıştır. Mescidin içerisi sıvalı ve boyalıdır. Duvarlara yer yer dolap nişleri ve pencereler açılmıştır. İbadete açıktır. Bunun doğusundaki mekan gerisinde yer alan bölümle birlikte sonradan mescide çevrilmiştir. Birbirine büyük bir sivri kemerle bağlanan iki kare mekandan ibarettir. Mekanların üzeri beşik tonozla örtülüdür. İlk mekanın güney duvarında yarım daire planlı ve sade bir mihrap nişi, doğusunda bir pencere batısında da mescitle bağlantılı bir kapı yer almaktadır. İkinci mekanın kuzeyine iki tane niş, batısına bir kapı, doğu duvarına da bir pencere açılmıştır. ŞIRNAK VALİLİĞİ 140 Mescidin batısındaki medrese dershane odası, Şeyh İbrahim Sori’nin ölümünden sonra türbeye çevrilmiştir. Kare planlı ve kubbeli olan mekan, tamamen tuğla malzemeden yapılmıştır. Buraya kare planlı ve çapraz tonoz örtülü küçük mekan aracılığı ile geçilmektedir. Üzeri kaburgalı ve basık bir kubbe ile örtülmüştür. Batısındaki bir pencere iç mekanı aydınlatmaktadır. Doğu duvarı ortasındaki mescide açılan kapı sonradan kapatılmıştır. Medresenin güney cephe ortasındaki türbe Ahmet el-Cezeriye aittir. Dıştan beş kenarlı, içten sekizgen planlı düzenleme gösteren iki katlı bir yapıdır. Alt kat gömü odası olup, doğudan bir kapıyla girilmektedir. Üzeri basık ve kaburgalı bir kubbeyle örtülüdür. İçerisinde 7 adet şahideli sandukalı mezar bulunmaktadır. Üst katın içerisi de sekizgen planlı düzenlemeye sahiptir. Her bir yüzeyi fazla derin olmayan sivri kemerli nişlerle hareketlendirilmiştir. Sonradan yüzeyleri sıvanmış ve boyanmıştır. Üzeri kubbe ile örtülüdür. Medresede ağırlıklı olarak tuğla malzeme kullanılmıştır. Dış cephelerin alt kesimlerinde düzgün kesme taş, yapının muhtelif yererinde moloz taş görülmektedir. Yapının mescit ve türbe bölümleri sağlam, medrese kısmı harap vaziyettedir. Projeleri yapılmış olup, onarım kapsamındadır. Günümüzde mescit kısmı ile bağlantılı cami olarak kullanılmaktadır. Türbe de ziyarete açıktır. Etrafı binalarla dolmuş vaziyettedir. Restore edilmesi kültürel bir kazanım olacaktır.